Λιπίδια και στεφανιαία νόσος, τι πρέπει να γνωρίζουμε

Aνδρέας   Λ.  Τσέλιος,   MD

Στρατιωτικός Ιατρός

Eιδικός   Καρδιολόγος

Επιμελητής  Καρδ. Κλιν. 401 ΓΣΝΑ

dr.andreastselios@doctors.org.uk

Τα νοσήματα της καρδιάς και των αγγείων αποτελούν στην εποχή μας την πρώτη αιτία θανάτου, τουλάχιστον στις προηγμένες  χώρες. Υπολογίζεται ότι το 30-40% όλων των θανάτων οφείλεται στα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στην Ελλάδα 30.000 περίπου άτομα το χρόνο πεθαίνουν αιφνίδια από καρδιαγγειακές νόσους. Η στεφανιαία νόσος επιμένει να είναι ένα μέγιστο πρόβλημα υγείας και είναι η  πρώτη  αιτία  θανάτου στο σύγχρονο κόσμο.

Η στεφανιαία νόσος  περιλαμβάνει όλες εκείνες τις κλινικές καταστάσεις που οφείλονται στην αρτηριοσκλήρυνση των στεφανιαίων αρτηριών, δηλαδή στην προοδευτική συνάθροιση λιπιδίων και άλλων στοιχείων στο αγγειακό τοίχωμα,  που έχει ως συνέπεια τη στένωση του αγγείου (εικόνα 1).

                                                        Εικόνα 1

Η  Δυσλιπιδαιμία    αποτελεί    σημαντικό   παράγοντα   κινδύνου  εμφάνισης  στεφανιαίας νόσου. Εάν  συνδιαστεί  με  άλλους  παράγοντες  κινδύνου, η βλαπτική  επίδραση στα στεφανιαία  αγγεία  πολλαπλασιάζεται   κατά   γεωμετρική  πρόοδο. Άλλοι  σημαντικοί παράγοντες  κινδύνου  είναι  ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή  υπέρταση, το κάπνισμα, η κληρονομικότητα και η ηλικία. Η  αποχή  από  κάθε  σωματική  άσκηση και  η παχυσαρκία αποτελούν επίσης αξιόλογο  προδιαθεσικό  παράγοντα  στεφανιαίας  νόσου.

Εικόνα 2

Λέγοντας δυσλιπιδαιμία συνήθως εννοούμε διαταραχές της ολικής χοληστερόλης, των λιποπρωτεϊνών, της LDL (κακής) και της HDL (καλής) αλλά και των τριγλυκεριδίων. Η κατάσταση αυτή δεν έχει κάποια ιδιαίτερα συμπτώματα, αποτελεί όμως σημαντικό αίτιο εμφάνισης και επιτάχυνσης της αρτηριοσκλήρωσης, με αποτέλεσμα μεταξύ άλλων και την εκδήλωση ή την επιδείνωση της στεφανιαίας νόσου.

Στα λιπίδια του αίματος περιλαμβάνονται:

·      Η χοληστερίνη

·      Τα τριγλυκερίδια

·      Τα φωσφολιπίδια

Η μεταφορά των λιπιδίων στο αίμα επιτυγχάνεται με τη σύνδεσή τους με υδρόφιλες πρωτεΐνες.  Το σύμπλεγμα των λιπιδίων με τις πρωτεΐνες ονομάζεται  λιποπρωτείνη.

 Διακρίνονται σε 4 κατηγορίες:

·      α-λιποπρωτείνες ή υψηλής πυκνότητας (HDL ή καλή χοληστερίνη). Μεταφέρουν την χοληστερίνη από την περιφέρεια στο ήπαρ, όπου και καταβολίζεται.  Με τον τρόπο  αυτό  υψηλές τιμές HDL υποδηλώνουν  αυξημένη απομάκρυνση χοληστερόλης από  τα  περιφερικά  κύτταρα  και  κυρίως  τις  αρτηρίες, οι οποίες προστατεύονται  από την αθηροσκλήρυνση.

·      προ-β-λιποπρωτείνες ή πολύ χαμηλής πυκνότητας (VLDL)

·      β-λιποπρωτείνες ή χαμηλής πυκνότητας (LDL ή κακή χοληστερίνη). Μεταφέρουν την χοληστερίνη από το ήπαρ στην περιφέρεια με αποτέλεσμα τη συσσώρευση της στα αγγεία γι' αυτό συνηθίζεται να λέγεται κακή χοληστερίνη.

·      χυλομικρά

Η χοληστερίνη διακρίνεται κυρίως στην LDL-χοληστερίνη (συχνά αποκαλείται «κακή») και στην HDL-χοληστερίνη (συνήθως αποκαλείται «καλή»)

Η LDL-χοληστερίνη όταν κυκλοφορεί στο αίμα σε αυξημένα επίπεδα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Για άτομα με στεφανιαία νόσο πρέπει να είναι κάτω από 100 mg/dl ενώ αν υπάρχουν και άλλοι παράγοντες καρδιαγγεικού κινδύνου οι επιθυμητές τιμές είναι κάτω από 70 mg/dl.
Η HDL-χοληστερίνη όταν κυκλοφορεί σε αυξημένα επίπεδα συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.

Αντιθέτως, HDL κάτω από 40 mg/dl θεωρείται ανεξάρτητος  παράγοντας  κινδύνου  για τη στεφανιαία νοσο.

Τα τριγλυκερίδια όταν κυκλοφορούν σε αυξημένα επίπεδα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα φυσιολογικά επίπεδα είναι κάτω από   150mg/dl.

Σήμερα όλοι συμφωνούν ότι η καλύτερη θεραπεία της στεφανιαίας νόσου είναι η πρόληψή της μέσω της κατανόησης του ρόλου και φυσικά του ελέγχου των προδιαθεσικών παραγόντων.  Στη συνέχεια προκύπτει  το  ερώτημα

               ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ  ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΘΑ ΕΠΕΜΒΟΥΜΕ     ΚΑΙ ΠΩΣ

Για  να απαντήσουμε   στο   προηγούμενο   ερώτημα   θα  πρέπει   να  δημιουργήσουμε  το προφίλ   ασθενούς εκτιμώντας     τον  10ετη ΚΙΝΔΥΝΟ   για   την   εμφάνιση  στεφανιαίας   νόσου. Λαμβάνουμε υπόψη τους παράγοντες  κινδύνου,  το πλήρες ιστορικό του  ασθενούς και  χρησιμοποιούμε  ειδικούς  πίνακες και αλγορίθμους (HEART SCORE) για  να  καθορίσουμε τον  10ετη κίνδυνο  εμφάνισης  στεφανιαίας  νόσου (εικόνα 3).

Εικόνα 3

ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΙΝΔΥΝΟ για  κάθε  ασθενή  αποφασίζουμε  για  την  περαιτέρω   παρέμβαση  (εικόνα  4)

η   οποία    περιλαμβάνει επιστροφή   σε   παραδοσιακά πρότυπα   Ελληνικής   Διατροφής (Μεσογειακή   Δίαιτα)  και ΑΣΚΗΣΗ (έντονο περπάτημα για  μισή ώρα καθημερινά)

και  ενδεχομένως   ΥΠΟΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΑ   ΦΑΡΜΑΚΑ.   Στη  φαρέτρα  μας  διαθέτουμε αρκετά αποτελεσματικά  και   ασφαλή  φάρμακα με  κύριο  εκπρόσωπο  τις  στατίνες που    αναστέλλουν  την  σύνθεση  της  ενδογενούς  χοληστερόλης  στο  ήπαρ. Άλλα   φάρμακα   είναι οι  φιμπράτες, η εζετιμίδη, οι ιοντοανταλλακτικές  ρητίνες, το  νικοτινικό  οξύ και  άλλα φάρμακα που  είναι  στο στάδιο κλινικών μελετών.  Να τονίσουμε   την  ευεργετική  επίδραση από  τα  Ω-3  λιπαρά  οξέα  και τις  φυτικές  στανόλες/στερόλες.

Στον  παρακάτω  πίνακα  προβάλλονται   οι  στόχοι    της θεραπευτικής     παρέμβασης   με  βάσει  την   διαστρωμάτωση   κινδύνου.

Τέλος  να  επικεντρώσουμε   το ενδιαφέρον   στα   παιδιά.  Η  αθηρωμάτωση    έχει  αποδειχθεί   ότι   ξεκινάει   από  την  παιδική   ηλικία.  Μεγάλες μελέτες  κατέδειξαν ότι οι αρχικά εμφανιζόμενες βλάβες της αθηροσκλήρωσης αρχίζουν   να σχηματίζονται και να αναγνωρίζονται στις στεφανιαίες αρτηρίες περίπου από   το 10ο  έτος της ζωής και στην κοιλιακή αορτή από το 3ο έτος.

«Κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν»

            Οι  αποδεκτές σήμερα συστάσεις της εταιρείας που αφορούν παιδιά και εφήβους στην Αμερική (National Cholesterol Education Program for Children and Adolescents ) αλλά και τα αντίστοιχα προγράμματα στην Ευρώπη προτείνουν  τον προληπτικό έλεγχο παιδιών ηλικίας άνω των 2 ετών όταν υπάρχει: θετικό  κληρονομικό  ιστορικό  για  πρώιμη  εμφάνιση στεφανιαίας νόσου  σε  έναν από τους  δύο  γονείς ή  εάν ο ένας γονέας πάσχει  από  σημαντική  υπερλιπιδαιμία. Το ίδιο  ισχύει εάν το παιδί έχει επιβαρυντικούς παράγοντες όπως σακχαρώδη  διαβήτη, παχυσαρκία  ή αρτηριακή υπέρταση.     

Οι διαταραχές της χοληστερόλης αλλά και οι άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας στην χωρά μας και για την αντιμετώπιση τους ιδιαίτερη σημασία έχει η ενημέρωση τόσο των ιατρών αλλά και του κοινού. Ο ρόλος τόσο των μέσων μαζικής επικοινωνίας όσο και της πολιτείας, στην ενημέρωση του κοινού είναι καθοριστικός και ουσιαστικά μαζί με τους ιατρούς θα μπορούσε να πετύχει την μείωση της καρδιαγγειακής νόσου και στην χώρα μας.