Στο πιο ψηλό χωριό της Πελοποννήσου

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιο είναι το πιο ψηλό χωριό στη Πελοπόννησο? Σε ποια βουνά τριγυρνούσε ο θεός Πάνας σύμφωνα με τη μυθολογία και έπαιζε τον αυλό του? Δεν είναι  τόσο μακριά όσο νομίζετε… Παίρνοντας  την Αττική οδό, περνώντας το τούνελ του Αρτεμισίου και ανεβαίνοντας το Μαίναλο συναντάς τη Κάψα. Φθάνοντας Λεβίδι  και αφήνοντας πίσω σου τη Βυτίνα οδηγούμε στον επαρχιακό δρόμο Τριπόλεως - Πύργου. 

Δεν θα χρειαστεί να καλύψουμε πάνω από 8 χιλιόμετρα ώσπου να δούμε την ταμπέλα στα δεξιά μας και τον στενότερο ασφάλτινο δρόμο που ανηφορίζει μέσα στο δάσος με κατεύθυνση προς Μαγούλιανα - Βαλτεσινίκο. Στα πέντε χιλιόμετρα συναντάμε τα Μαγούλιανα -το ψηλότερο χωριό της Πελοποννήσου (υψ. 1.350)- κτισμένα σε μια κόχη του βουνού.

Οι πρώτοι κάτοικοι κατέφυγαν εδώ, σε αυτό το μεγάλο υψόμετρο, στις αρχές του 16ου αιώνα κυρίως για να προστατευθούν από τις ληστρικές επιδρομές των Aλβανών της Ηλείας, τους τρομερούς Λαλαίους που εκείνα τα χρόνια ήταν η μάστιγα του ορεινού Μοριά. Ετσι μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα τα Μαγούλιανα έγιναν ολάκερο χωριό με μεγάλα καλοκτισμένα σπίτια που τα έχτισαν πέτρα-πέτρα, οι λαγκαδινοί μαστόροι.

Τα επόμενα χρόνια τα Μαγούλιανα επεκτάθηκαν και γνώρισαν άνθηση οικονομική και πνευματική, καθώς εδώ στις αρχές του 19ου αιώνα λειτούργησε σχολή όπου ανάμεσα στις εξέχουσες προσωπικότητες που σπούδασαν ήταν και ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος (Υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ιστορικός). 

Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ( 17ος αιώνας) με το λεπτοδουλεμένο και επιχρυσωμένο τέμπλο, έργο του Ηπειρώτη ξυλογλύπτη Χριστόδουλου. Στην κορυφή του λόφου που υψώνεται πάνω από το χωριό (υψ. 1.450 μ. ) υπάρχουν υπολείμματα βυζαντινού κάστρου γνωστού ως «Γορτυνιακό δυναμάρι, Αργυρόκαστρο ή Ανδρόκαστρο».

Τα Μαγούλιανα, είναι χτισμένα κοντά στη θέση "Αργυρόκαστρο" ή "Ανδρόκαστρο" ("Argirocastro vel Androcastro" όπως αναφέρεται σε βενετσιάνικο χρονικό). Στη θέση αυτή υπήρχε η αρκαδική πόλη Αργυρόκαστρο η οποία εξαφανίστηκε πριν από εκαντοντάδες χρόνια, ενώ ακόμα και σήμερα υπάρχουν εκεί υπολείματα του κάστρου. Στις 20 Αυγούστου 1927 το χωριό μετονομάστηκε σε Αργυρόκαστρο, αλλά σύντομα το όνομα αυτό εξέπεσε και καθιερώθηκε το όνομα που διατηρεί μέχρι και τις μέρες μας.

Eίναι χτισμένο στην κορυφή ενός μεγάλου πετάλου και απλώνεται αμφιθεατρικά σε απότομη βουνοπλαγιά. Δίνει έτσι μια θαυμάσια εικόνα που θυμίζει τα Λαγκάδια. Τα πετρόκτιστα σπίτια του, πολλά από τα οποία είναι καλά συντηρημένα, ακολουθούν τη γνωστή γορτυνιακή αρχιτεκτονική παράδοση και δίνουν μια θαυμάσια εικόνα με την αμφιθεατρική τους δόμηση. Το χωριό έχει πληγεί από τη μετανάστευση και διατηρεί μόλις 80 μόνιμους κατοίκους το χειμώνα. Το καλοκαίρι όμως γνωρίζει αρκετή κίνηση.